Ook jonge mantelzorgers moeten de aandacht en steun krijgen die ze verdienen

Mantelzorgers zetten zich elke dag in om te zorgen voor hun partner, kind, familielid of kennis en kunnen daarvoor nooit genoeg erkenning krijgen. Door corona is hun werk het voorbije jaar niet eenvoudig geweest. Naar aanleiding van de Dag van de Mantelzorg wil bevoegd minister Wouter Beke dit jaar ook een lans breken voor jonge mantelzorgers.

Vlaams minister voor Welzijn en Gezondheid, Wouter Beke: “Onderzoek over de leefsituatie van jonge mantelzorgers toont aan dat Vlaanderen een relatief hoog aantal van deze mantelzorgers kent, waarbij we niet mogen vergeten dat zij ook fulltime naar school gaan. Het is dus belangrijk om de nodige ondersteuning te kunnen aanbieden zodat ze zich ook volop kunnen ontwikkelen. De voorbije maanden hebben ze daarbij ook grotendeels thuis les moeten volgen wat niet eenvoudig was.”

Vandaag zijn bijna 119.000 jongeren mantelzorger, ofwel 21% in de leeftijdsgroep van 11 tot 18 jaar. Volgens een brede definitie van jonge mantelzorger gaat het over ‘jongeren die wonen bij een persoon met een langdurige ziekte of beperking’. Daarnaast zijn er in dezelfde leeftijdscategorie 27.253 Vlaamse jonge mantelzorgers die thuis minstens vier uur per week helpen, wat neerkomt op 5%. In de leeftijdsgroep van 12 tot 16 jaar is dat aandeel in Vlaanderen 4,7%, wat hoger is dan het percentage van 3% dat vastgesteld wordt bij Nederlandse scholieren in dezelfde leeftijdsgroep. Het zijn vaker meisjes die mantelzorger zijn.

Lange tijd waren jonge mantelzorgers een onderbelichte groep, maar reeds in het huidige mantelzorgplan krijgen zij ruime aandacht. Bijkomend onderzoek was evenwel nodig om meer inzicht te krijgen in de prevalentie, leefsituatie en de ondersteuningsbehoeften van jonge mantelzorgers in Vlaanderen. Dit onderzoek is nu afgerond en vormt een belangrijk onderdeel voor de opmaak van het nieuwe mantelzorgplan, met als voorziene ingangsdatum op 1 januari 2022. Het uiteindelijke plan zal immers zoveel meer facetten bevatten.

De invulling van het mantelzorgen is zeer uiteenlopend en is afhankelijk van de noden van de persoon met een ziekte of beperking, en vaak ook van de noden van het hele gezin. Jonge mantelzorgers stemmen hun doen en laten op deze noden af. Het gaat van meehelpen in het huishouden, klusjes in huis doen, over boodschappen halen tot het bieden van emotionele steun, het onderhouden van de relaties met de buitenwereld, het zorgen voor een jongere broer of zus, of tot het geven van fysieke en medische verzorging.

Impact thuissituatie en sociale omgeving

De impact voor de jonge mantelzorgers is afhankelijk van hun thuissituatie en hoeveel ondersteuning ze bieden. Het opnemen van de zorg wordt niet hoofdzakelijk negatief ervaren. Zo ziet 42% van de jonge mantelzorgers sterkere gezinsbanden of ervaart men waardering van gezinsleden omwille van het thuis helpen. Daarnaast ervaart 29% anders te zijn dan leeftijdsgenoten, kan 18% moeilijk een rustmoment vinden en geeft 14% aan dat er geen einde lijkt te komen aan het opnemen van taken. Heeft hun gezinslid met een zorgnood meer beperkingen, dan liggen bij jonge mantelzorgers de negatieve gevolgen doorgaans hoger dan wanneer dit gezinslid minder beperkingen heeft. Naarmate jonge mantelzorgers thuis meer helpen, worden de negatieve maar ook de positieve gevolgen vaker ervaren.

Dit heeft ongetwijfeld impact op het mentaal welzijn van deze jongeren. Jonge mantelzorgers die minstens vier uur helpen, hebben onder andere te kampen met verschillende welzijns- en gezondheidskenmerken, zoals slaapproblemen, kwaliteit van leven of zich zorgen maken over de thuissituatie.

Wouter Beke: “Het recente onderzoek “Jonge mantelzorgers in de kijker” biedt enkele belangrijke aanbevelingen om het mantelzorgbeleid verder vorm te geven en geeft ook input voor het nieuwe mantelzorgplan. Het (h)erkennen en ondersteunen van jonge mantelzorgers zijn aandachtspunten en doelstellingen die we continue naar voor schuiven. Ze hebben er niet voor gekozen om de rol op te nemen die ze opnemen, maar ze doen het wel met hart en ziel. Via het nieuwe mantelzorgplan moeten we hen dan ook de steun geven die ze verdienen.”

De onderzoeken werden gecoördineerd door het Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. De rapporten zijn terug te vinden op https://www.departementwvg.be/jonge-mantelzorgers-onderzocht